Quan Âm Thị Kính

1. Mở đầu

Nhân sinh thành phật dễ đâu
Tu hành có khổ rồi sau mới thành
Ai hay vững dạ làm lành
Chứng minh trong chốn minh minh cũng tường
Kìa Ngô thị tụng Kim Cương
Chân thân còn để tượng vàng nghìn thu
Kìa Địa Tạng dốc lòng tu
Độ thân cũng được khỏi tù đấng thân
Ấy là những truyện gần gần
Tu thân mà được độ thân lắm người

2. Vào truyện

Lọ là đức hạnh tót vời
Đức Quan Âm ấy truyện đời còn ghi
Vốn xưa là đấng nam nhi
Dốc lòng từ thủa thiếu thì xuất gia
Tu trong chín kiếp hầu qua
Bụi trần giũ sạch, thói tà rửa không
Đức Mâu Ni xuống thử lòng
Hiện ra một ả tư dung mỹ miều
Lần khân ép dấu nài yêu
Người rằng: "Vốn đã lánh điều nguyệt hoa
Có chăng kiếp khác họa là
Kiếp này sợi chỉ trót đà buộc tay"
Nào ngờ phép phật nhiệm thay
Lỡ lời mà đã vin ngay lấy lời
Chờ cho kiếp nữa đủ mười
Thử cho đày đọa suốt đời xem sao

3. Quan Âm thác sinh

Cõi trần mượn cửa thác vào
Hóa sinh sinh hóa lẽ nào cho hay
Cao Ly là nước lớn thay
Đại Bang thành vốn xưa nay gọi là
Lũng Tài quận ấy bao xa
Hồ Nam huyện bắc có nhà Mãng ông
Gia tư thì cũng bậc trung
Chỉ hiềm trước cửa treo cung còn chầy
Vết Kim Tiến kể thiêng thay
Báo thai mộng nguyệt, mãn ngày treo khăn
Tuy chưa phải đấng thạch lân
Khấn cầu cũng bỏ người thân muộn màng
Đặt cho Thị Kính tên nàng
Đượm nhuần sắc nước, dịu dàng nét hoa
Não nùng chim cũng phải sa
Người tiên cung ở đâu ta trên đời
Gồm trong tứ đức vẹn mười
Cửa Vương Đạo dễ mấy người giường đông

4. Họ Sùng ngỏ lời thông gia với họ Mãng

Ở trong quận có họ Sùng
Sẵn khuôn y bát, vốn dòng cân đai
Sinh chàng Thiện Sĩ là trai
Qua vòng tổng giốc mới ngoài gia quan
Kể điều tài mạo cũng ngoan
Gã Tào kiếp trước, chàng Phan phen này
Đã trồng bạch bích sẵn đây
Còn chờ bói phượng chưa vầy bạn loan
Thư trung dành có ngọc nhan
Sách đèn còn bận, buông màn Quảng Xuyên
Vẳng nghe họ Mãng gần miền
Lam kiều là chốn thần tiên có người
Bức tranh khổng tước vẽ vời
Tay hèn dẫu bắn mấy đời cho tin
Đem cân mà thử nhắc lên
Bên tài bên sắc đôi bên cũng vừa
Mượn người đánh tiếng trình thưa
Cầu hôn mới viết thư từ đệ sang

5. Họ Mãng bằng lòng nhận lời cầu hôn của họ Sùng

Mở ra họ Mãng xem tường
Cùng phu nhân mới lo lường trước sau
Bấy lâu vốn đã quen nhau
Họ người vả cũng công hầu xưa kia
Con trai rèn cập sớm khuya
Nhà thi thư lại giữ nghề thi thư
Vừa đôi phải lứa quan thư
Há rằng Trịnh với Tề ư mà ngờ
Đừng rằng oanh yến lọc lừa
Lại còn nay đợi mai chờ nơi nao
Tơ hồng đã khéo xe vào
Viết thơ hoàn cát mà trao họ Sùng

6. Thị Kính buồn nỗi phải xa cha mẹ

Nàng nghe nghĩ ngợi đã xong
Năm canh thắc mắc, trong lòng cảm thương
Linh xuân một khóm hầu vàng
Quế non Yên đã nở nang chồi nào
Có ta một chút má đào
Thần hôn cũng đã ra vào làm khuây
Áo Lai chưa múa sân này
Thì đem kinh bố mà thay gọi là
Tòng phu nếu đã từ gia
Thừa hoan như lúc ở nhà được đâu

7. Cha mẹ khuyên giải Thị Kính

Song thân thấy ý đeo sầu
Gọi con mới dạy gót đầu cho hay:
"Kẻ làm phụ mẫu xưa nay
Gái sinh mong sớm đến ngày hữu gia
Cứ xem phúc trạch nhà ta
Một mai cũng dễ trai già nở châu
Sự nhà chớ lấy làm sầu
Miễn con giữ đạo làm dâu cho toàn
Núi kia ắt hẳn chưa mòn
Thông kia sương tuyết hãy còn chở che
Vả xem lối lại đường đi
Quanh đây thăm viếng đôi khi cũng gần"

8. Thị Kính về nhà chồng

Nàng nghe dạy dỗ ân cần
Gạt châu mới nghĩ, lại dần dần khuây
Cá đi, nhạn lại, tin bay
Đủ năm lễ đã đến ngày thừa long
Đào yêu choi chói màu hồng
Ngọc trao chén dặn, hương xông áo nguyền
Gió Đằng kể khéo đưa duyên
Chàng Lưu giong ruổi đến miền Thiên Thai
Tiếng cầm tiếng sắt bẻ bai
Tiếng chuông tiếng trống bên tai rập rình
Một đôi tài sắc vừa xinh
Đố Tăng Đô vẽ bức tranh nào bằng
Có đêm thề thốt dưới trăng
Một rằng thế thế, hai rằng sinh sinh
Đá kia tạc lấy lời minh
Vàng kia thếp lấy chữ tình mà treo
Xét nàng nết đủ mọi điều
Đã niềm hiếu thảo lại chiều đoan trang
Ở trên hiếu thuận song đường
Lòng quỳ dám trễ, tay khương nào rời
Câu thơ liễu nhứ ngâm chơi
Dẫu tài nàng Tạ đã xơi cho tày
Khuyên chàng kinh sử đêm ngày
Thang mây mong nhắc chân giày cho cao
Nghi gia hai chữ thơ Đào
Nhận ra trăm nết, nết nào còn chê

9. Thị Kính bị nghi oan là giết chồng

Hôm mai trong chốn thâm khuê
Kẻ đường kim chỉ, người nghề bút nghiên
Canh khuya bạn với sách đèn
Mỏi lưng chàng mới tựa bên cạnh nàng
Phải khi liếc mắt trông chàng
Thấy râu mọc ngược ở ngang dưới càm
Vô tâm xui bỗng gia tâm
Dao con sẵn đấy mới cầm lên tay
Vừa giơ sắp tiễn cho tày
Giật mình chàng đã tỉnh ngay bấy giờ
Ngán thay sửa dép ruộng dưa
Dẫu ngay cho chết cũng ngờ rằng gian
Thất thần nào kịp hỏi han
Một lời la lối rằng toan giết người
Song thân nghe tiếng rụng rời
Rằng: "Sao khuya khoắt mà lời gớm thay?"
Thưa rằng: "Giấc bướm vừa say
Dao con nàng bỗng cầm tay kề gần
Hai vai hộ có quỷ thần
Thực hư đôi lẽ xin phân cho tường"

10. Thị Kính bày tỏ nỗi oan

Nàng vâng thưa hết mọi đường
Rằng: "Từ gảy khúc loan hoàng đến nay
Án kia nâng để ngang mày
Sạch trong một tiết, thảo ngay một bề
Bởi chàng đèn sách mỏi mê
Gối Ôn công thủa giấc hòe thiu thiu
Thấy râu mọc chút chẳng đều
Cầm dao tiễn để một chiều như nhau
Há rằng có phụ tình đâu
Muôn trông xét đến tình đầu kẻo oan
Thác đi phỏng lại sinh hoàn
Thì đem lá phổi buồng gan giãi bày"